داستان فدك
داستان فدك يكى از غم انكيز ترين و پر غوغاترین داستانهایزندگی فاطمه الزهرا (س) بانوی اسلام و اهل بیت علیهمالسلام و تاریخ اسلام است.که آمیخته با توطئه های سیاسی وفراز و نشیب های فراوانی می باشد و دریچه ایست برای حل قسمتی از معماهای تاریخ صدر اسلام.
فدک چه بود و کجا بود؟
موقعیت جغرافیایی:
«فدک» سرزمین آباد و حاصل خیزی بود که در نزدیکی قلعه«خیبر» قرار داشت و فاصله آن تا مدینه در حدود یکصد و چهلکیلومتر بود که پس از دژهای خیبر، نقطه اتکای یهودیان حجاز به شمار می رفت
بررسی تاریخی:
سپاه اسلام، پس از آنکه یهودیان را در «خیبر» و «وادی القری»و «تیما» درهم شکست، و خلایی را که در شمال مدینهاحساس می شد با نیروی نظامی اسلام پر نمود، برای پایان دادن به قدرتهای یهودی در این سرزمین، که برای اسلام ومسلمانان کانون خطر و تحریک بر ضد اسلام به شمار می رفتند
سفیری به نام «محیط» پیش سران فدک فرستادند. فردی کهریاست منطقه را برعهده داشت، صلح و تسلیم را بر نبرد ترجیحداد و تعهد کرد که نیمی از حاصل را هر سال در اختیارپیامبر(ص) بگذارد و از این پس، زیر لوای اسلام زندگی کند.
همچنین بر ضد مسلمانان دست به توطئه نزند، و حکومتاسلام در برابر این مبلغ، امنیت منطقه آنها را تأمین نماید. نکتهاصلی در اینجا این است که سرزمینهایی که در اسلام بهوسیله جنگ و قدرت نظامی گرفته می شود متعلق به عموممسلمانان است و اداره آن به دست فرمانروای اسلام میباشد. ولی سرزمینی که بدون هجوم نظامی و اعزام نیرو بهدست مسلمانان می افتد، مربوط به شخص پیامبر(ص) و امامپس از وی می باشد و اختیار این نوع سرزمینها با او است و می تواند آن را ببخشد یا اجاره دهد. یکی از آن موارد این است که ازاین املاک و اموال، نیازمندی های مشروع نزدیکان خود را بهشکل آبرومندی برطرف سازد. بر این اساس پیامبر اعظم(ص)
«فدک» را به دختر گرامی خود حضرت زهرا(س) بخشید.
چگونگی اعطائی «فدک» به فاطمه(س(:
محدثان و مفسران شیعه و گروهی از دانشمندان سنی مینویسند: وقتی آیه «وات ذی القربی حقه والمسکین و ابنالسبیل» نازل گردید پیامبر(ص) دختر خود فاطمه(س) را خواست و فدک را به او واگذار نمود.
ناقل این مطلب «ابو سعید خدری» است که یکی از صحابه بزرگ رسول خدا می باشد. همه مفسران اعم از شیعه و سنی قبول دارند که این آیه در حق نزدیکان و خویشاوندان پیامبر(ص) نازل گردیده و دختر وی روشنترین مصداق «ذی القربی» است. حتی در شام هنگامی که مرد شامی به امام زین العابدین(ع) گفت: خود را معرفی نما! آن حضرت برای شناساندن خود آیه یاد شده را تلاوت نمود و این مطلب آنچنان در میان مسلمانان روشن بود که آن مرد شامی در حالی کهسر خود را به عنوان تصدیق حرکت می داد به آن حضرت چنین عرض کرد: به خاطر نزدیکی و خویشاوندی خاصی که با پیامبر(ص) دارید. خدا به پیامبر خود دستور داده که حق شما رابپردازد.
بنابراین در اینکه آیه مذکور در حق حضرت زهرا(س) و فرزندان وی نازل گردیده میان علمای اسلام اتفاق نظر است، ولی دراینکه هنگام نزول این آیه، پیامبر(ص) فدک را به دختر گرامی خود بخشید، میان جامعه دانشمندان شیعه اتفاق نظر وجود دارد وبرخی از دانشمندان سنی نیز با آن موافق می باشند.
بر این اساس در تاریخ برخی ذکر کرده اند فدک از حضرت زهرا(س) پس گرفته شد، برای اینکه پیامبران از خود ارثی بهجای نمی گذارند، سخن نادرستی است زیرا ارث زمانی مطرحاست که شخصی در زمان حیات خود مالک آن باشد و بعد از فوت به دیگران واگذار شود. در حالی که ماجرای فدک اینگونه نبوده و فدک در زمان حیات پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س) اهدا شده است.
سوره حشر، آیه 6 و7: و ما افاءالله علی رسوله منهم فما اوجفتم علیه من خلیل و لا رکاب ولکن الله یسلط رسله علی منیشاء والله علی کل شیء قدیر ما افاء الله علی رسوله من اهلالقری فلله و للرسول و لذی القربی. .
آنچه را که خداوند به پیامبرش رجوع داده (از غنائم جنگی وزمینها و. . .) و شما مسلمانان هیچ اسبی برای فتح آن نتاختیدو هیچ شتری سوار نشدید؛ بلکه خداوند پیامبرش را بر آنمسلط فرمود که خداوند هم بر هر چیز قادر است.
اهداف پیامبر(ص) از اهدای فدک به فاطمه(س(:
منظور پیامبر(ص) از بخشیدن «فدک» به حضرت زهرا(س) دو چیز بود:
الف) بعد اقتصادی:
زمامداری مسلمانان پس از درگذشت پیامبر اعظم(ص) طبقتصریح مکرر پیامبر(ص) با علی(ع) و چنین مقام و منصبی به هزینه سنگینی نیاز دارد. علی(ع) برای حفظ این جایگاه، مقام و منصب می توانست به عنوان یک پشتوانه اقتصادی از درآمد «فدک» حداکثر استفاده را بنماید.
ب) حفظ شرف و حیثیت خانوادگی پیامبر(ص(
خاندان پیامبر(ص) که فرد کامل آن یگانه دختر وی و نوردیدگانشحضرت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بود، باید پس از رحلت پیامبر(ص) به صورت آبرومندانه زندگی کنند و حیثیت و شرف خانوادگی پیامبر(ص) محفوظ بماند. بنابراین لازم بود که آن بزرگواران مستقل و خودکفا بوده و نیازمند و وابسته به دیگراننباشند.
حدود و مرزهای فدک:
فدک همان گونه که گفتیم ظاهرا قریهای بود از قراء یهود و حدود آن چیزی نبود که بر کسی مخفی و پوشیده باشد اما عجیباینکه هنگامی که هارون الرشید به امام موسی بن جعفر (ع) عرض می کند: فدک را قبول کن تا به شما باز گردانم .حضرت فرمود : قبول نمی کنم مگر طبق مرزهای حقیقی آن
!
هارون پرسید مرزهای آن کدام است ؟
فرمود : اگر مرزهای آن را بگویم آن را نمی دهی ؟
هارون گفت : تو را به حق جدت قسم می دهم که بگویی
.
فرمود : مرز اول آن «عدن»، با شنیدن این کلام رنگ هامون تغییر کرد وگفت عجب
فرمود : مرز دوم آن «سمرقند»
با شنیدن سخن دوم صورت هارون گرفته شد
فرمود: حد سوم «آفریقا»
با شنیدن این کلام روی هارون سیاه شد و گفت بقیه اش ؟
فرمود : حد چهارم «سیف البحر ، کنار دریای خزر و ارومیه»
.هارون گفت : اینکه همه ی دنیاست .پس تو بیا وجای من بنشین
حضرت فرمود : قبلاً به تو گفتم که اگر مرزهای آن را تعیین کنم آن را به من باز نمی گردانی
اینجا بود که هارون الرشید تصمیم گرفت امام موسی بن جعفر(ع) را به قتل برساند
ارزش فدك در نزدمعصومين:
فدک تا آنجا ارزش یک ملک را داشت که غصب نشده بود پس ازغصب به بهای بی حرمتی به فاطمه سلام الله علیها دیگربازگرداندن آن ارزشی ندارد. اگر زمین هم بازگردانده شود بهای
غصب آن که جسارت به سیدالنساء(س) است قابل قصاص نیست.مگر فاطمه (س) احتیاج به درآمد فدک داشت که آن را به اوبرگردانند؟ این زمین ارزش بخشوده خداوند تعالی و رسول خدا
(ص) به فاطمه (س) به پاس حرمت او را داشت، اکنون که معترض حرمت فاطمه (س) شده اند، باید پرونده فدک برای قیامت بماند، باز گرداندن فدک استهزا و به شوخی گرفتن غصب آن است، همان طور که یزید می خواست به جای البسه به غارت رفته در کربلا عوض آن را بدهد ولی اما م سجاد (ع) قبول نکرد و منقلب شد و مطلبی فرمود که خلاصه اش این بود:
پارچه ارزشی ندارد ولی میان آن لباس های غارت شده، لباس فاطمه زهرا (س) بوداگر هزار بار هم فدک را برگردانند جنایت هولناکی که در سایه آن فدک غصب شد رنگ نمی بازد. آن روزهای غارت گری هرگزفراموش نخواهد شد و از پرونده دشمن پاک شدنی نیست
امام صادق (ع) می فرماید :
ما اهل بیتی هستیم که هر چه ازما به زور گرفته شود باز پس نمی گیریم و به همین جهت علی (ع) وقتی به حکومت رسید فدک را باز نگردانید
.
امام کاظم (ع) نیز در جواب همین سؤال که چرا امیرالمؤمنین درزمان خلافت ظاهری خود فدک را برنگردانید فرمودند
ما اهل بیتی هستیم که صاحب اختیار امور ما خداوند عزوجل است و جز او حق ما را از ظالمین بر نمی گیرد.
)
آری دیدیم که ماجرای تصاحب فدک نه قصه تصاحب یک سرزمین که محکمه داوری درباره ی غصب حق ولایت بودپس این پرونده تا زمان قیام قائم این اهل بیت (عج) همچنان گشوده خواهد ماند و برای شیعیان این عصر، فدک پرچم برافراشته ای خواهد بود تا در آن به یاری مولا و امام زمانشان بشتابند
غصب فدک:
غصب فدک» انتقامى بود که از حضرت زهراعلیها السلام درمقابل حمایتهایش از حقّ امیرمؤمنانعلیه السلام گرفته مىشد. پافشارى حضرت بر دفاع از ولایت امیرمؤمنانعلیه
السلام و نگرانى هیئت حاکمه از تأثیر کلام حضرت زهراعلیهاالسلام در میان مردم، آنان را واداشت تا با گرفتن فدک از ایشان،به دو هدف عمده برسند:
از یک سو، به دیگر معترضان نشان دهند که ایستادگى در برابر قدرت حاکمه هزینههاى سنگینى دارد
و از سوى دیگر، وانمود کنند که مشکل اصلى هیئت حاکمه با حضرت زهراعلیها السلام مسائل مالى و دنیوى است، نه مبحث دین و امامت و ولایت!
آنها مىدانستند که خاندان رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم و اهل بیت مطهّر، هیچ گونه دلبستگى به مال دنیا ندارند، وتمام همّ و غمّ آنان حفظ مکتب اسلام و پایدارى از اصالت آن
است و اگر این واقعیت براى عامّه مردم به اثبات برسد پایههاى لرزان حکومت جدید، سستتر خواهد شد. بنابراین، نیازمند سوژهاى بودند که اذهان مردم را به سوى دیگرى هدایت کنند و
مشکل اصلى حکومت با خاندان رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم را دعواى ارث و میراث و درد مال و منال جلوه دهند؛ لذابهترین سوژه را گرفتن فدک یافتند، و با تحریف سخنان رسول
خداصلى الله علیه وآله وسلم مشروعیتى براى کار ناپسندیده خود تدارک دیدندحضرت زهراعلیها السلام که به خوبى از اهداف آنان اطلاع داشت، فرصت را مغتنم شمرد و خطبه مشهور خود را در مسجدمدینه ایراد فرمود؛ خطبهاى که طنین سخنان رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم را در اذهان مردم به یاد مىآورد، گویى که پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم بر بالاى منبر خطبه مىخواند
حضرت در این خطبه، حقایق فراوانى را با مردم در میان گذاشت،و پردههاى تزویر و تحریف را کنار زد و چهره غبارگرفته حقیقت رابه مردم نشان داد. او چنان مستدل و مستحکم سخن گفت که
خلیفه اوّل در برابر منطق قوى ایشان تسلیم شد و دستوربازگرداندن فدک را صادر نمود (گرچه با فاصله کمى مجدّداً به دستور نخست خود بازگشت). نتیجه خطبه حضرت، بسیارجالب و قابل توجّه است؛ بعد از آن خطبه تاریخى جمعى به حضرت زهراعلیها السلام گفتند
یا بنت محمّد! لو سمعنا هذا الکلام منک قبل بیعتنا لأبى بکر ماعدلنا بعلىّ أحدا؛ اى دختر رسول خدا! اگر قبل از بیعت با ابوبکر
این سخنان را از تو مىشنیدیم، به هیچ وجه کسى را برعلىعلیه السلام ترجیح نمىدادیم
اینجا بود که حضرت در جواب آنان به جریان غدیرخم اشاره کرده، فرمود
«هل ترک أبى یوم غدیرخم لأحد عذرا؟؛ آیا پدرم رسول خداصلى
الله علیه وآله وسلم پس از حادثه غدیرخم، جایى براى عذرآوردن باقى گذاشته بود؟
در کتاب دلائل الامامه نقل شده است: بعد از اینکه حضرت زهراعلیها السلام آن خطبه غرّا را ایراد فرمود، در هنگامبازگشت از مسجد، رافع بن رفاعه به دنبال حضرت آمد و خطاببه ایشان عرضه داشت
یا سیّدةالنّساء لو کان أبوالحسن تکلّم فى هذا الأمر و ذکرللنّاس قبل أن یجرى هذا العقد ما عدلنا به احداً؛
اى سرور زنان!اگر علىعلیه السلام قبل از اینکه مردم با ابوبکر بیعت کنند، باآنان سخن مىگفت و روشنگرى مىنمود، ما از او رویگردان نمىشدیم، و با فرد دیگرى بیعت نمىکردیم!»
حضرت زهراعلیها السلام فرمود
«الیک عنّى فما جعل اللّه لأحد بعد غدیرخم من حجّة و لاعذر؛
مرا به حال خود بگذار، که خداوند بعد از جریان غدیرخم براى هیچکس عذر و بهانهاى قرار نداده است
از غدیر تا مباهله 
