سخاوت و بخشندگی علی (ع)

سخاوت و بخشندگی علی (ع)

او بخشنده تر از ابرهای پرباران بهاری بود و در این میدان نیز هماوردی برای او نمی توان سراغ کرد.شعبی در این باره گفته است: علی (ع) بخشنده ترین مردمان بود. معاویه سرسخت ترین دشمن آن حضرت، نیز گفته بود: اگر علی انباری پر از زر و اتاقی انباشته از کاه می داشت، پیش از آنکه کاه را ببخشد، زر را می بخشید.بیت المال را می رفت، در آن نماز می گزارد و می گفت: ای زرد و ای سپید (طلا و نقره) !غیر از مرا بفریبید.

با آنکه بر همه امپراطوری اسلامی، به جز شام، فرمانروایی داشت، از خود میراثی بر جای نگذاشت.و جز او، کس دیگری به مضمون آیه نجوا ⁽¹⁾ عمل نکرد.از دسترنج خود هزار بنده را آزاد کرد و هرگز به نیازمندی پاسخ رد نگفت.

اذا جادت الدنيا عليک فجد بها علي الناس طرا انها تتقلب فلا الجود يفنيها اذا هي اقبلت و لا البخل يبقيها اذا هي تذهب (علي عليه السلام)
سخاوت از طبع کريم خيزد و محبت و جاذبه را ميان افراد اجتماع برقرار ميسازد، شخص سخي هر عيبي داشته باشد در انظار عموم مورد محبت است.
علي عليه السلام در سخاوت مشهور و کعبه آمال مستمندان و بيچارگان بود هر کسي را فقر و نيازي ميرسيد دست حاجت پيش علي عليه السلام مي‏برد و آنحضرت با نجابت و اصالتي که در فطرت او بود حاضر نميشد آبروي سائل ريخته شود.
حارث حمداني دست نياز پيش علي عليه السلام برد، حضرت فرمود آيا مرا شايسته پرسش دانسته‏اي؟
عرض کرد بلي يا امير المؤمنين، علي عليه السلام فورا چراغ را خاموش کرد و گفت اين عمل براي آن کردم که ترا در اظهار مطلب خفت و شکستي نباشد.
روزي مستمندي بعلي عليه السلام وارد شد و وجهي تقاضا کرد، علي عليه السلام بعامل خود فرمود او را هزار دينار بدهد عامل پرسيد از طلا باشد يا نقره؟ فرمود براي من فرقي ندارد هر کدام که بدرد حاجتمند بيشتر ميخورد از آن بده.
معاويه که دشمن سرسخت آنحضرت بود روزي از يکي پرسيد: از کجا ميآئي؟
آن شخص از راه تملق گفت از پيش علي که بخيل‏ترين مردم است! معاويه گفت واي بر تو از علي سخي‏تر کسي بدنيا نيامده است اگر او را انباري از کاه و انباري از طلا باشد طلا را زودتر از کاه ميبخشد.
يکي از مباشران علي عليه السلام عوائد ملک او را پيش وي آورده بود آنحضرت فورا در آمد خود را بفقراء تقسيم نمود عصر آنروز همان شخص علي عليه السلام را ديد که شمشيرش را ميفروشد تا براي خانواده خود ناني تهيه کند.
علي عليه السلام هيچگاه سائل را رد نميکرد و ميفرمود: اگر من احساس کنم که کسي از من چيزي خواهد خواست پيش از اظهار او در اجابت دعوتش پيشدستي ميکنم زيرا حقيقت جود نا خواسته بخشيدن است.
علي عليه السلام ميفرمود حاجتمندان حاجت خود را روي کاغذ بنويسند تا خواري و انکسار سؤال در چهره آنها نمايان نشود. علي عليه السلام چهار درهم پول داشت يکي را در موقع شب انفاق نمود و يکي را در روز و يکدرهم آشکارا و يکدرهم در نهان آنگاه اين آيه نازل شد که مفسرين شأن نزول آنرا در مورد انفاق آنحضرت نوشته‏اند:
الذين ينفقون اموالهم بالليل و النهار سرا و علانية فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف عليهم و لا هم يحزنون [1] .
کسانيکه اموال خود را در شب و روز، نهاني و آشکارا انفاق ميکنند براي آنها نزد پروردگارشان پاداشي است و ترس و اندوهي بر آنها نباشد [2] .
پس از قتل عثمان که علي عليه السلام بمسند خلافت نشست عربي نزد آنحضرت آمد و عرض کرد من بسه نوع بيماري گرفتارم، بيماري نفس، بيماري جهل، بيماري فقر! علي عليه السلام فرمود مرض را بايد بطبيب رجوع کرد و جهل را بعالم و فقر را بغني.
آن مرد گفت شما هم طبيب هستيد و هم عالم و هم غني!
حضرت دستور داد از بيت المال سه هزار درهم باو عطاء کردند و فرمود هزار درهم براي معالجه بيماري و هزار درهم براي رفع پريشاني و هزار درهم‏براي معالجه ناداني [3] .
علماء و مفسرين عامه و خاصه نقل کرده‏اند علي عليه السلام در مسجد نماز ميخواند و در رکوع بود که سائلي در حاليکه سؤال ميکرد از کنار او گذشت و آنحضرت انگشتر خود را که در دست داشت با اشاره باو بخشيد، سائل وقتي از او دور شد با رسول اکرم صلي الله عليه و آله برخورد نمود حضرت پرسيد چه کسي اين انگشتر را بتو داد؟ سائل اشاره بعلي عليه السلام نمود و گفت اين شخص که در رکوع است آنگاه آيه: انما وليکم الله و رسوله... که آيه ولايت بوده و ضمنا اشاره بخاتم بخشي آنحضرت است نازل شد [4] .

(در بخش پنجم در ترجمه و تفسير آيه مزبور بحث خواهد شد)